بررسی رقابت خردل وحشی (sinapis arvensis) با گندم (triticum aestivum) در شرایط اقلیمی استان گلستان

بررسی رقابت خردل وحشی (sinapis arvensis l.) با گندم (triticum aestivum l.) در شرایط اقلیمی استان گلستان حسین رضوانی چکیده به منظور بررسی اثرات رقابتی خردل وحشی با گندم در شرایط اقلیمی استان گلستان آزمایشی در دو سال زراعی (91-1389) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. عوامل آزمایش شامل چهار رقم گندم (آرتا ، تجن، مغان و مروارید) و پنج تراکم خردل وحشی (0، 4، 8، 16 و 32 بوته در مترمربع) بود. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر سال بر تمام صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد معنی دار نبود. اما اثر رقم، تراکم و برهمکنش رقم و تراکم خردل وحشی معنی¬دار بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد با افزایش تراکم خردل وحشی از 4 به 32 بوته در متر مربع الگوی تغییرات شاخص های رشد روند کاهشی داشت. در مجموع رقم مروارید در حضور خردل وحشی از نظر خصوصیاتی مانند تجمع ماده خشک، شاخص سطح برگ، کارآیی مصرف نور، تعداد پنجه، ارتفاع، عملکرد زیستی و عملکرد دانه بر ارقام دیگر برتری داشت و وزن خشک خردل وحشی در تداخل با رقم مروارید کمتر از وزن خشک آن در رقابت با سه رقم دیگر بود. با استفاده از مدل بسط داده شده هزلولی کوزنس و فرمول ادونوان، آستانه خسارت اقتصادی در دو سال زراعی برای ارقام مروارید، مغان، تجن و آرتا، در شرایط آب و هوایی گرگان به ترتیب تراکم¬های 71/3، 18/3، 33/2، 11/2 بوته در مترمربع تعیین شد. همچنین به¬همراه آزمایش مزرعه¬ای، جهت بررسی اثرات دگرآسیبی اندام¬های هوایی و زیرزمینی خردل وحشی بر ارقام گندم و بالعکس، دو آزمایش جداگانه در محیط پتریدیش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در سال1391 در آزمایشگاه فیزیولوژی مرکز تحقیقات کشاورزی گلستان انجام شد. در این مطالعه برای شناسایی محتوای فنولیک اسید عصاره آبی اندام هوایی و زیرزمینی ارقام گندم از روشhplc و جهت تعیین هویت و درصد ترکیبات اسانس اندام هوایی و زیرزمینی خردل وحشی از روشgc-ms استفاده شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصاره آبی اندام¬های هوایی و زیرزمینی ارقام گندم درصد جوانه زنی، سرعت جوانه¬زنی، طول ریشه¬چه، طول ساقه¬چه، وزن خشک ریشه¬چه و وزن خشک ساقه¬چه بطور معنی¬داری کاهش یافت، به گونه¬ای که در بالاترین غلظت عصاره ارقام گندم، رقم مغان و مروارید بیشترین میزان تاثیرپذیری و رقم تجن و آرتا کمترین میزان تاثیرپذیری را نشان دادند. در مجموع رقم مروارید با 34/25 میلی¬گرم محتوای اسید فنولیک بیشترین غلظت اسید فنولیک را داشت که این مقدار تقریبا سه برابر رقم تجن، 5/1 برابر رقم مغان و سه برابر رقم آرتا بود. از بین ارقام بررسی شده بیشترین بازدارندگی مربوط به رقم مروارید بود. نتایج نشان داد که بیشترین میزان بازدارندگی مربوط به عصاره اندام هوایی است که در آن میزان بازدارندگی ریشه در برابر صفات مورد بررسی کمتر از اندام هوایی بود. همچنین نتایج استخراج شده از دستگاه gc-ms مشخص نمود که مهمترین ترکیب اسانس خردل وحشی از ایزوتیوسیانات¬ها وگلیکوزینولات¬ها می¬باشد. و از آنجایی¬که میزان این ترکیبات به طور مشخص و فزاینده¬ای در اسانس استحصالی از اندام هوایی این گیاه نسبت به ریشه بیشتر بود (تقریبا دو برابر)، بنابراین به¬نظر می¬رسد اثر بازدارندگی بیشتر اندام هوایی آن بر مولفه¬های جوانه¬زنی ارقام گندم نسبت به ریشه را می¬توان به بیشتر بودن حجم اسانس این ترکیب در اندام هوایی دانست. واژه های کلیدی: دگرآسیبی، تداخل، خردل وحشی، عملکرد دانه، مدیریت علف هرز.